شیكردنەوەی كیمیاوی مادە خۆراكیەكان "به‌شی دووه‌م"

دكتۆر ( كارتێن ) دەڵێت: (( ئەو مادانەی كە لە هەموو سات و شوێنێكدا بە لای هەموو خەڵكەوە بایەخێكی سەرەكیان هەیە، دانەوێڵە، مادە نشاستەیی و چەوریەكانن. كەواتە ئەم مادانە بە تەنهایی هێز و وزەیەكی زۆر دەبەخشن. گۆشت مادەی نشاستەیی زۆر كەم تێدایە واتە تیایدا ڕێژەی 4تا5 لە هەزارمان دەستدەكەوێت بەڵام دانەوێڵەكان ڕێژەی 6تا100 و میوەجاتەكان ڕێژەی 150تا200 لە هەزاری ئەم مادەیەیان تێدایە و ئەگەر بمانەوێت لە ڕووی خوێ‌ كانزاییەكانەوە بەراوردیان بكەین،گۆشت تەنها ڕێژەی 9تا15 لە هەزاری ئەم مادەیەی تێدایە بەڵام گوێز و دانەوێڵەكان 30تا50 لە هەزاری ئەم مادەیەیان تێدایە )) .

هەر لە بەر ئەمەشە كە گۆشتخۆرەكان بە نرخێكی گران ئاو دەكڕن. ئازۆتی گۆشتی بێ‌ ئێسقان بۆ لەشی مرۆڤ شتێكی زیادە و مەترسیدارە. هەروەها ئازۆتی لۆبیا و نیسكیش ئەگەرچی ئەوەندەی گۆشت مەترسیدار نیە بەڵام زیادەڕۆییش لەودا زیانی دەبێت و ئەو ڕێژەیە كە لە نان و میوە ڕۆندارەكان و سەوزە و هەوادا هەیە بۆ لەشی مرۆڤ بەسە. بادام و گوێز خۆراكێكی زۆر گرنگن و بۆ ماوەیەكی زۆر بەرگری لە برسێتی دەكەن. هەنجیری وشكیش زۆر وزەبەخشە و بە تەنهایی خۆراكێكی تۆكمەوتەواوە بۆ لەشی مرۆڤ.

زۆر ئاسانە كە لە جیاتی گۆشت،دانەوێڵە و میوە و شتیتر بەكاربهێندرێت. سەوزە و میوەجاتەكان خاوەن ڕێژەیەكی زۆر لە خوێی كانزایی و قەندی سرووشتین و هەروەها وزەیەكی زۆری تیشكی هەتاویان تێدا پەسمەندەكراوە و هەموو مادە پێویسستەكانی لەشیان تێدایە .

ڕێژەی وزە لە یەك كیلۆگرام خۆراكدا كە بە (( كالۆری )) دیاریكراوە :

گۆشتی بێ‌ چەوری

1،150

برنج

3،510

گۆشتی چەور

2،800

نیسك

3،600

شیر

730

پەتاتە

902

هێلكە

1،460

بادا

6،000

كەرە

7،580

هەنجیری وشك

3،764

گەنم

3،500

چكلێت

4،880

نان

2،718

گەنمەشامی

3،610

چەوری ئاژەڵی لە گەدەدا هەرس نابێت و كاری گەدەش خاو دەكاتەوە؛كەواتە دەبێ‌ لەش خۆی چەوری درووستبكات. ( داستیر ) نووسیوێتی : (( لە ئاكامی وتووێژێكی گرنگ كە ( دۆما بۆسینیۆل )،( پاپێن لییەبێگ )،( پرۆس مایڵن )،(ئێدوارد فلۆرانس شۆ ) و دواتر (بارتێلۆ) و ( كلۆد بێرنار )یش بەشداریان تێدا كرد،(ناوی كیمیا زانه‌ به‌ناوبانگه‌كانی كیشوه‌ری ئوروپایه) سەلمێندرا كە ئاژەڵ بەو چەوریە كە دەیدەنێ‌ دابەستە ناكرێت، بەڵكوو بە شێوەیەكی تر چەوری بۆ خۆی درووستدەكات )) .

ئاژەڵە ئالیكخۆرەكانیش لە ڕووی شیكردنەوەی كیمیاییەوە خۆراكی خۆیان ئامادەناكەن،سەرەڕای ئەمەش هەموو مادە پێویستەكانی لەشی خۆیان تەنها لە سەوزەكان وەردەگرن. چەوری خۆراكێكی گەنیوە كە هەمووی لە نزیك ئاگرەوە درووستكراوە.

هەروەها ئەم مادە و هەوێنە ڕەنگاوڕەنگ و ترشیە دەستكردانە بۆ لەش زیانبەخشە. میوە كە خۆراكێكی سرووشتی مرۆڤە،پێویستی نە بە كوڵاندن هەیە و نە بە بیبەر و زەردەچەوە. سەرەڕای ئەمەش دەبێ‌ بزانین كە جگە لە مادە كیمیاویەكانی خۆراك كەشایانی شیكردنەوەیە،هەندێك مادەیتریشی تێدایە كە زۆر گرنگ و پڕبایەخە،وەكوو ((ڤیتامین)) كە تەنها لە ڕووەكەكان بە شێوەیەكی زۆر بەردەستدەكەوێت،چونكە لەشی ئاژەڵ ناتوانێت پێكیبهێنێت و هەركاتێك گۆشتخۆرەكان ئێسقان و خوێنی قوربانیەكانیان بنۆشن،دیسان قەرزاری ئەو گژوگیا و ڕووەكانەن كە ئاژەڵە بەستەزمانەكان خواردوویانە.بەڵام ڤیتامینەكان ئەو وزە و سوودە سەرەتاییەی خۆیانیان نەماوە چونكە لە لەشی ئاژەڵەكان دابەشبووە و بەكاربراوە هەر بۆیە گۆشت بۆ لەشی مرۆڤ خۆراكێكی دەستكردە و پێچەوانەی سرووشتە .

میوە وشكەكان وەكوو گوێز،نارگیل،بادام،و میوە تازەكان ڤیتامینێكی زۆر و وزەی گیانبەخشی هەتاویان تێدایە؛هەروەها خوێی پێویست بۆ لەشیان تێدایە و بە ئاسانی لە گەدە هەرس دەكرێن و پاشماوەی ژەهراوی جێناهێڵن. بەڵام بە مەرجێك گەییو بن و ڕێژەیەكی كەم بەكاربرابێت. هەندێك لە میوە نشاستەییەكان وەكوو: مۆزی هیندی،بادام و خورما خۆراكێكی بەهێز و وزەبەخشن و لە ناوچە گەرمەكان بە تەنهایی خۆراكی خەڵكانێكی زۆر دابین دەكەن .

نابێت زۆر بە شیكردنەوەی كیمیاوی پشت ببەستین. ئایا ئاژەڵەكان خۆراكی خۆیان شیدەكەنەوە؟ ئایا پێكهاتەی لەشی ئاژەڵە ئالیكخۆرەكان و میوەخۆرەكانیش لە چەوری و ئازۆت و مادە نشاستەیی و خوێ‌ كانزاییەكان پێك نەهاتووە؟ دەبێ‌ هەموو ئەم مادانە خوودی لەش درووستیبكات .

نوسینی: صادق هیدایه‌ت

وه‌رگێڕانی: ناصح مه‌وله‌وی زاده‌

[button color="black" link="http://www.ruakxor.com/k-ruakxor/676/" target=""]كلیك بكه‌ بۆ بینینی به‌شی یه‌كه‌می ئه‌م بابه‌ته‌[/button]